Nieuws

Hoe de democratie te vernieuwen?

Minderheidskabinet: meer partijen betrokken

Hoe de democratie te vernieuwen?

De kabinetsformatie wordt wel als de ‘black box’ van ons politieke stelsel gezien, merkte de staatscommissie-Remkes op: aan het einde van een verkiezingsdag is wel bekend welke partijen hoeveel zetels krijgen, maar nog totaal niet tot welke coalitie van partijen dat lijdt. Misschien nog wel belangrijker, menen wij, is dat in de praktijk altijd naar een meerderheidskabinet wordt gestreefd. Bijna altijd is tijdens kabinetsformaties een informateur op pad gestuurd met de boodschap op zoek te gaan naar een coalitie die kon rekenen op ‘een vruchtbare samenwerking met de Staten-Generaal’. Decennialang werd dit geïnterpreteerd als het zoeken naar een kabinet met een meerderheid in de Tweede en Eerste Kamer. Achter dit zoeken van een parlementaire meerderheid ligt iets anders, namelijk de vertrouwensvraag: hebben de Staten-Generaal voldoende vertrouwen in het kabinet? Dat is niet per se hetzelfde als: is er voor ieder kabinetsvoorstel automatisch een meerderheid in de Staten-Generaal?

Om te kunnen regeren moet een kabinet telkens de instemming hebben van de Tweede Kamer voor het uitoefenen van zijn uitvoerende taak. De Tweede Kamer kan een motie van wantrouwen aannemen om een bewindspersoon of het gehele kabinet naar huis te sturen. Om dat te voorkomen, is in de loop der tijd ‘bedacht’ dat dat het kabinet Kamerfracties aan zich moest binden. Informateurs hebben daarom altijd gezocht naar meerderheden in beide Kamers, om effectief te kunnen regeren.

Maar ook zonder een vaste meerderheid van partijen die deelnemen aan het kabinet kunnen wetsvoorstellen worden aangenomen. De kabinetten-Rutte I en II hebben dit laten zien. Als bij de laatste verkiezingen (in 2017) een minderheidskabinet serieus was genomen, zou de formatie wellicht hebben geleid tot een kabinet van drie partijen: de VVD als duidelijk grootste partij, en het CDA en D66 als duidelijke winnaars van de verkiezingen. Net geen meerderheid, maar wel een ploeg die kan rekenen op het vertrouwen van de Kamer. Daarbij gaan we uit van dit beginsel: dat verkozen Kamerleden iets willen bereiken, ook als ze geen regeringsverantwoordelijkheid kunnen of willen nemen. De PvdA was na haar forse nederlaag niet in staat regeringsverantwoordelijkheid te dragen, maar wil natuurlijk wel zaken voor kiezers bereiken. Voor GroenLinks of ChristenUnie geldt hetzelfde. In het geval van 2017 was snel duidelijk dat VVD, CDA en D66 het ‘motorblok’ gingen vormen van een nieuw kabinet. Waarom zoeken naar een vierde partij? Dat kost alleen maar tijd – ook een veelgehoorde klacht.

Bij een zekere meerderheid ligt het politieke primaat bij het kabinet, bij de uitvoerende macht. Dat is een probleem. Het kabinet stelt dan wetgeving voor waarvan al bekend is dat die kan rekenen op een meerderheid in het parlement. De inhoud van de wetgeving is al afgesproken in dichtgetimmerde regeerakkoorden, alweer verouderd op het moment dat ze worden gepresenteerd.

De coalitiepartijen die het in de kabinetsformatie eens zijn geworden bepalen de koers. Er is wel een wekelijks, inmiddels beroemd, maandagochtendoverleg nodig om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. Daarvoor zorgen de premier, vicepremiers en de fractievoorzitters van de regerende partijen. Hierdoor hebben overige Kamerleden van regeringsfracties weinig ruimte om een afwijkend standpunt in te nemen of een initiatief te nemen, en oppositiepartijen hebben helemaal weinig meer in de melk te brokkelen. Het Kamerlidmaatschap is hierdoor uitgehold. Slechts een handjevol mensen bepalen wat er gebeurt in dit land. Checks and balances, iemand?

Als Kamerleden van alle partijen successen kunnen boeken voor hun kiezers, omdat telkens een andere meerderheid gevormd kan worden, kan de Nederlandse diversiteit beter tot zijn recht komen in ons besluitvormingsproces, en zullen meer mensen zich gehoord voelen.

https://www.nrc.nl/nieuws/2020/03/13/hoe-de-democratie-te-vernieuwen-drie-ideeen-a3993720?fbclid=IwAR2vgPjixw_TsrpohJ7QZgiIRwkrIB0Kpf-TjfEB2LsxFgwGg-xsqdoJqeg

Reacties
(0)

Alleen leden kunnen reacties lezen en plaatsen. —
Bestelling hervatten